Ara tatil için önceden aldığımız uçak biletleri ile sabah erkenden iki aile yola koyuluyoruz. Kars havalimanından kiralık araçlarımızı alarak (1)konaklama otelimize (2)eşyalarımızı bırakıp, kahvaltı için Sarıkamış’ a geçiyoruz. (3)Dükkan yanında fırından aldığımız sıcak ekmek ile peynir tadımı ve alışverişe geçiyoruz. Bir yandan kahvaltımızı yöresel gravyer, şirden mayalı peynir , göğermiş peynir ve bal ile yaptıktan sonra, alışveriş için aldıklarımız vakumlu koliler ile biz gitmeden ev adresimize yola çıkıyor bile. Buradan Sarıkamış şehitliği ve müzesine geçiyoruz. Mehmet dedemin de şehit olduğu topraklarda, tarihe yerinde şahit oluyoruz. Rus ordu komutanının kendi anı defterinden Sarıkamış’ta gördüklerine anılarında şöyle yer vermiş:
“İlk sırada diz çökmüş 9 kahraman. Mavzerleriyle nişan almışlar, tetiğe asılmak üzereler ama asılamamışlar… İkinci sırada cephane taşıyanlar var, sandıkları bir avuçlamışlar ki, kainattan hırslarını almak istiyor gibiler. Öylesine kaskatı kesilmişler… Ve sağ başta Binbaşı Nihat. Dimdik ayakta, başı açık, saçları beyaza boyanmış, gözleri karşıda… Allahuekber dağlarındaki son Türk müfrezesini teslim alamadım. Bizden çok evvel, Allah’a teslim olmuşlardı.”
Müze çıkışından bu dağlara hakim başka bir tarihi mekana geçiyoruz. Katarina Av köşkü , köşk çeşitli zamanlarda hastane ve saray olarak kullanılmış, Rus Çarı Nikola döneminde eşi Katherina için yaptırıldığı söylenilen bu köşk aslında Çar’ın hasta oğlu Alexi için bir rehabilitasyon merkezi olarak yapılmış. Yapımında hiç metal kullanılmayan havadar saray, bakımsız durumundan şimdilerde restorasyon beklediğini ve doğu cephesi yakın tarihini civar köylülerden hikayeleri ile öğreniyoruz.
Akşam rezervasyon yaptığımız Kars Hanımeli restaurant’a geliyoruz. (4) Öğretmen Çetin Bey ve Dilek Hanım, tarihi taş binayı, lezzet mimarı anneler ile tam bir tadım mekanına dönüştürmüş. Akşam yemeğimize yeşil mercimek, patates ve evelik otu ile hazırlanan Evelik çorbası ile başlıyoruz. Yemek sırasında aşıkların atışması ve sazları ile hoş geldin selamlamasına usulüne uygun, bahşişler ile karşılık veriyoruz. Bulgur pilavlı kaz eti, hingel mantı, acem pilavını Reyhan ve karadut şerbeti ile kaşıklıyoruz. Haşil ve pörtletmenin de tadına bakıp, avluda yöresel kafkas dansları gösterisini, İran demlikler ve kıtlama şeker ile izliyoruz. Görsel şölene dahil olan bıçaklı gösteri yürekleri ağzımıza getirse de, ekibe doğaçlama katıldığımız oyun havası yediklerimizi sindirmemize yardımcı oluyor.
Sabah konaklama otelinde kahvaltı ardından Kars müzesine (5) uğrayıp , Kars Ani Örenlerine hareket ediyoruz. Yol üstü uğradığımız Subasan anıtınızdaki dizeler, bir mezalimden arta kalanlar ile hüzünlendiriyor.,
GiT EVLADIM, YILLARCA ŞU YARALI BAĞRIMA, BEN OĞULSUZ KALAYIM.
HAYDỈ OĞLUM, KARA TASLAR ÇALAYIM.
HAYDİ GİT, YA GAZİ OL , YA ŞEHİD.
Yol kenarı topladığımız kuşburnu meyvelerini alarak ve geçtiğimiz köylerde otlayan kazları resimleyerek Ani Ören yerine ulaşıyoruz. (6) Milattan öncesi ve Selçuklu’ ya kadar tam bir kültür mozaiği olan yerde uzun bir yürüyüşe geçiyoruz. İpek yolu rotasında ve Türkiye – Ermenistan sınırda yer alan Ani, UNESCO kültür mirasına dahil durumda. Ören yerinin öne çıkan yapısı, Ebu Manuçehr tarafından 1072 yılında yaptırılan üç nefli camidir. Aktif olan caminin tavanı zengin Selçuklu motifleriyle süslü idi, yere kadar inen pencerelerden Arpaçay nehir manzarası harika bir tefekkür alanı oluşturuyordu. Aktif olan camiinin tek eksiği abdesthanenin kullanımda olmaması, bu yüzden ören yerine girerken girişte yer alan lavabolarda abdest tazelemek makul gözüküyor. Bir başka önemli yapı da, yıldırım düşmesi sonucu yarısını kaybetmiş Gagik Aziz Prkicth veya diğer adıyla Keçeli Kilisesidir. Ani’de göze çarpan diğer yapılar arasındaysa Abughamrents (Poladoğlu) Kilisesi, Tigran Honents Kilisesi, Genç Kızlar Kilisesi, Rahibeler Manastırı ve Kaya Kilisesi sayılabilir. Ateşgede Tapınağı da bölgede hüküm süren Sasaniler’e ait bir yapıt. Yürüyüş güzergahında Selçuklu pazar kalıntıları ve daha keşfedilmemiş bir çok alan var. Dönüş yolunda Susuz şelalesinde çay molası vererek, akşam yemeği için Kosor cağ Kebap‘a geçiyoruz. (7) Hazırlanış usulü farklı olsa da ekibin açlığını hafifletip, taze hazırlanmış umaç helvası için , Kars Hanımeli restaurant’a geçiyoruz. Diğer helvalardan farklı olarak, umaç adı verilen küçük un topakları ile hazırlanan bu tatlı taze hazırlanıyor. Tatlımızı yedikten sonra İran porselenleri ve hediyelik eşya alışverişini de tamamlıyoruz. (8), Eski Rus yapımı taş binaların olduğu Atatürk caddesindeki yürüyüşümüzü, ısınmak için ateş başında çay, çekirdek ve muhabbetle noktalıyoruz. (9)
Son günümüzde Kars‘tan ayrılıp il olan Ardahan‘a geçip Kale ve nehir manzarasını, valiliğin eski orta Asya geleneği olan kıyafetlerle özenle hazırlanmış bebekle ( Damal bebek) yaşattığı müze, uygulama evi ve hediyelik dükkan ile aralıyoruz. (10) Yöresel mantılar ile sunum yapan yerel lezzet durağına uğruyoruz. Hingel ve satır kaz eti ile hazırlanmış mantılar dışında tüm mantı ailesi tadım için bizi bekliyor. (11) Kars merkeze geçip , Kars kalesi, Doğu cephesi, Harakani türbesi ardından Kars peynir müzesine , peynirin tüm hikayesini görmek ve alışveriş yapmak için geçiyoruz. Müthiş hazırlanmış minyatürler ile ve peynirin tüm serüveni canlı resmedilmiş. (12) Karlı bir havada Çıldır gölü ve kızakla ikinci gezi planı ayarlayarak dönüş in Kars Harakani havalimanına geçiyoruz.
Prof . Dr. Zekeriya Nurkalem
Gezgin Gurmeyiz Seyahat Yazarı
****************************************
Mekan iletişim Bilgileri:
1-Araç kiralama Avis – Kars havalimanı. +90 474 213 65 65
2-Kars ögretmen evi +90 474 212 73 12
3-Sarıkamış Turut şarküteri ve kahvaltı +90 506 114 88 13.
4-Hanımeli – Kars mutfağı +90 474 212 61 31
5-Kars müzesi +90 474 212 38 17
6- Kars Ani Ören Yeri – Arpaçay.
7- Kosor Cağ Kebap- 0424 223 89 99
8-Nobel Gift Store- Haydar Aliyev Cad.No: 79 – KARS +90 543 303 86 85
9- Özgür kafe- Yusufpaşa, Atatürk Cd. No: 14, Kars Merkez.
10-Damal bebek evi -Mareşal Feyzi Çakmak Cad. No:11 Ardahan.
11-Özge Mantı Evi . Koca Mustafa Paşa Cad.No:57 Ardahan +90 546 939 05 30
12- Kars peynir müzesi- Ortakapı 1. Şener sok. Kars. +90 474 223 01 55
